Dina sapoe sapeuting, di
jaman modern ayeuna, mun nangtukeun waktu téh biasana mah osok make jam.
Sedengkeun baheula mah nangtukeun waktu téh ku istilah. Jadi henteu ku waktu
dina jam misalna jam hiji, atawa jam dua. Istilah-istilah ieu dipakéna téh
dipatalikeun atawa dikait-kaitkeun jeung kaayaan panon poe, naha cahyana atawa
tempatna.
Istilah-istilah anu remen
dipake pikeun nuduhkeun atawa nangtukeun waktu téh diantarana waé nyaéta:
1.
Janari Leutik, nuduhkeun waktu kira-kira jam 02.00 – 03.00.
2.
Janari Gedé, nuduhkeun waktu kira-kira jam 03.00 – 04.00.
3.
Kongkorongok Hayam, nuduhkeun kana waktu disaradana hayam jago, biasana mah
nuduhkeun kira-kira jam 04.00.
4.
Balébat, nuduhkeun waktu dina kaayaan cahya panon poé geus aya di belah
wétan. Kira-kira jam 05.00.
5.
Carangcang Tihang, nuduhkeun waktu panon poé geus mucunghul ngan masih keneh
remeng-remeng cahyana. Kira-kira jam 05.30.
6.
Haneut Moyan, nuduhkeun waktu cahya panon poe rada-rada haneut, ngeunah mun
dipake moyan. Kira-kira jam 07.00 – 08.00.
7.
Rumangsang, nuduhkeun waktu mun panon poé geus karasa panasna. Kora-kira
jam 09.00
8.
Pecat Sawed, nuduhkeun waktu lamun sapi atawa munding anu dipake ngawuluku
di sawah geus dilaanan (dipecat atawa diudaran) sawedna. Kira-kira jam 10.00.
9.
Tengah
Poé/Manceran/Mentrangan, nuduhkeun waktu panon
poé keur aya di luhureun sirah, kalangkang ngahijieung suku. Kira-kira jam
12.00.
10. Lingsir Ngulon,
nuduhkeun waktu panon poé geus doyong atawa geus ngagésér ka lebah kulon.
Kira-kira jam 13.00
11. Panonpoé Satangtung,
nuduhkeun waktu lamun kalangkang jalma geus sarua jeung jangkungna si eta
jalma. Kira-kira jam 15.00.
12. Tunggang Gunung, waktu
panon poé geus aya di luhureun gunung. Kira-kira jam 16.00
13. Sariak Layung, waktu anu nuduhkeun
geus usumna hibar layung di belah kulon. Kira-kira jam 17.00.
14. Sareupna, nuduhkeun waktu surupna
panon poé. Mimitina parobahan beurang jadi peuting. Kira-kira atawa biasana mah
jam 18.00.
15. Harieum Beungeut,
nuduhkeun waktu mun cahya panon poe geus ampir beak nepikeun ka beungeut oge rada
susah ditempona. Kira-kira jam 19.00.
16. Sareureuh Budak,
nuduhkeun waktu dina eta waktu teh barudah mimiti sarare. Kira-kira jam 18.00.
17. Sareureuh Kolot,
nuduhkeun waktu yen dina waktu eta teh mimitna kolot sarare. Kira-kira jam
21.00 – 22.00.
18. Tengah Peuting,
nuduhkeun waktu kaayaan peuting anu sepi jempling rehe comrek. Biasana mah jam
00.00 (jam 12 peuting).
1 19. Sakilat, Nuduhkeun waktu anu
kacida gancangna lir ibarat cahya kilat.
20. Sakolépat, ampir sarua jeung
sakilat. Nuduhkeun ka jalma atawa mangkeluk anu gancang pisan lumpatna atawa
ilangna, teu katohyan ka mana-manana.
21. Sajorélat, sarua jeung sakolepat.
22. Sakiceup, dipaké nuduhkeun waktu
anu sakeudeung pisan, sakumaha jelema anu ngiceup.
23. Sakedét Nétra, sarua jeung sakiceup.
24. Sakeudeung, nuduhkeun waktu anu teu
lila.
25. Sajongjongan, nuduhkeun waktu anu teu
pati lila.
26. Sapanyeupahan, nuduhkeun waktu anu
lilana salila nyeupah.
27. Sapangéjoan, nuduhkeun waktu anu
lilana salila nyagu atawa ngéjo.
28. Sapoé, nuduhkeun waktu anu
lilana bisa 12 jam (beurang wungkul) atawa 24 jam (beurang peuting).
29. Sapeuting Jeput,
nuduhkeun waktu anu lilana sapeuting parat.
30. Sapoé Jeput, nuduhkeun waktu anu
lilana sarua jeung saputing jeput, ngan nuduhkeun waktu keur beurang.
31. Sapoé sapeuting,
nuduhkeun waktu 24 jam.
32. Saminggu, nuduhkeun waktu 7 poé.
33. Sabulan, nuduhkeun waktu 29
atawa 30 poé (kumaha itung-itungan bulan saperti kalénder).
34. Matang puluh, nuduhkeun waktu anu
lilana 40 poé. Biasana dipake pikeun nuduhkeun waktu hajat 40 poéna anu paéh.
35. Natus, nuduhkeun waktu saratus
poé. Dipake pikeun hajat 100 poé anu jalma paéh.
36. Nujuh Bulanan, nuduhkeun umur
kandungan anu nincak 7 bulan.
37. Sataun, nuduhkeun lilana waktu
12 bulan.
38. Sataun Landung,
nuduhkeun waktu anu lilana sataun campleng (terus-terusan teu pegat-pegat).
39. Sawindu, nuduhkeun waktu 8 taun
40. Saabad, nuduhkeun waktu saratus
taun.